Winkel/kantoorpand New York

In 1891 is dit pand in opdracht van de American Life Insurance Company naar ontwerp van Jac. van Looy gebouwd als winkel/kantoorgebouw genaamd "New York". Het is gebouwd in internationale eclectische trant en opgetrokken met vijf bouwlagen, kelder en kapverdieping onder mansardekap. Daaraan is in 1933 naar functionalistisch ontwerp van G.Th. Rietveld een in glas en staal uitgevoerd koepelgebouw met opschrift METZ toegevoegd.

Het pand heeft van zuilorden en beeldhouwwerk voorziene natuurstenen gevels en een door een leien koepel met lantaarn bekroonde erkerpartij op de afgeschuinde hoek bij Leidsestraat en Keizersgracht.

Het grotendeels symmetrisch opgezette hoekpand - vanaf 1908 tot 2012 in gebruik bij de firma Metz & Co., en nu gebruikt door Abercrombie & Fitch - heeft de overhoeks gesitueerde hoofd-ingang in het midden, met ter weerszijden elk een vijf venster-assen brede zijgevel met aan het uiteinde een omlijste zij-ingang, voorzien van een gebogen fronton met medaillon; de zij-ingang aan de Leidsestraat is naderhand gewijzigd.

Tussen deze ingangs-partijen is op de beganegrond en de eerste verdieping een staalconstructie met pilasters en klinknagels, aangebracht ten behoeve van grote glasoppervlakken.

Op de tweede verdieping zijn boven een door een balustrade omgeven balkon aan weerszijden hermen en karyatiden aangebracht, afgewisseld door herm-koppen, die een driehoekig fronton respectievelijk een balkon met balustrade dragen.

De gevels bevatten over de derde en de vierde verdieping Corinthische pilasters van de kolossale orde; de vensters van de derde verdieping worden afwisselend bekroond door gebogen en driehoekige frontons, waarbij de gebogen frontons zijn versierd met sculpturen van arenden, respectievelijk mascarons; voorts zijn bij het gehele pand de initialen N en Y van "New York", eikebladeren en festoenen als decoratie toegepast. Boven de vierde verdieping een gekorniste kroonlijst met tandlijst en attiek, waarbij aan de uiteinden elk een natuurstenen dakkapel met driehoekig fronton is aangebracht.

Van de vensters op de tweede, derde en vierde verdieping, in oorsprong alle T-vensters met drieruitsbovenlichten, is thans bij de meeste de oorspronkelijke indeling nog bewaard gebleven. De overhoekse erkerpartij, die in detaillering aansluit bij die van de zijgevels, bevat voorts boven de hoofd-ingang twee kolossale voluten met onderaan een medaillon en reliefs met gestileerde bladmotieven; boven de kroonlijst een ingezwenkt gebogen fronton met twee gebeeldhouwde mythologische figuren; in de in natuursteen met pilasters uitgevoerde opbouw daarboven een halfronde boognis met arend en lauwerkransen; de hoge, achtzijdige tamboer is op drie plaatsen voorzien van een ronde, in Engelse trant uitgevoerde, wijzerplaat achter glas, met pilaster-omlijsting en van een schelp-motief voorzien gebogen fronton.

De opengewerkte lantaarn boven de koepel heeft een bolvormige ijzeren bekroning, in oorsprong met windwijzer.

Op de kapverdieping de naar ontwerp van G.Th. Rietveld in de trant van het Nieuwe Bouwen uitgevoerde koepelopbouw, genaamd 'Op het dak'; de koepel - in oorsprong bestemd als tentoonstellingsruimte - is op cirkelvormige grondslag opgetrokken in staal en glas glas met smalle stalen sponningen in horizontale onderverdeling onder een plat dak met aan twee zijden een open hekwerk het opschrift METZ in door Rietveld ontworpen typografie.

Inwendig bevat het gebouw ondermeer een door troggewelven overspannen kelder, een draagconstructie met kolommen - waarvan de zes op piedestals geplaatste Dorische kolommen op de begane grond in het zicht gelaten zijn - en aan de zijde van de Keizersgracht een marmeren trappenhal met vestibule, waarvan de dubbele glazen paneeldeuren geëtste voorstellingen van een arend bevatten.

In het trappenhuis verder dubbele kwartslagtrappen met marmeren treden, in siersmeedwerk uitgevoerde balustrades en koperen leuningen en gestucte van blokgroeven voorziene zijwanden, waarin ten dele nog de oorspronkelijke paneeldeuren bewaard zijn gebleven. Ook inwendig is het motief van de verstrengelde initialen N en Y op diverse plaatsen toegepast.

Markant gesitueerd winkel/kantoorgebouw van rijk gedecoreerde, bij het internationale eclecticisme uit de late 19e eeuw aansluitende architectuur en als zodanig van algemeen belang wegens architectuur- en cultuurhistorische waarde.

Bron Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.